Bahçecilik başarısının temel unsurlarından biri doğru zamanlama ve planlamadır. Türkiye'nin çeşitli iklim bölgelerinde, farklı sebze ve meyvelerin ekim, dikim ve hasat zamanları değişiklik gösterir. Bu kapsamlı ekim takvimi rehberi, 2023 yılı için Türkiye'nin dört büyük iklim bölgesine göre hangi bitkilerin ne zaman ekilmesi, dikilmesi ve hasat edilmesi gerektiğini detaylı olarak açıklıyor.

Türkiye'nin İklim Bölgeleri

Ekim takvimimizi dört ana iklim bölgesine göre düzenledik:

  • Akdeniz ve Ege Bölgesi: Sıcak yazlar, ılıman kışlar (İzmir, Antalya, Muğla, Adana, Mersin)
  • Marmara ve Karadeniz Bölgesi: Ilıman iklim, nemli (İstanbul, Bursa, Samsun, Trabzon)
  • İç Anadolu Bölgesi: Karasal iklim, sıcak yazlar, soğuk kışlar (Ankara, Konya, Kayseri, Eskişehir)
  • Doğu Anadolu Bölgesi: Sert karasal iklim, çok soğuk kışlar (Erzurum, Van, Malatya, Elazığ)

Mikro İklimler

Her bölgenin içinde mikro iklimler bulunabileceğini unutmayın. Yerel koşullarınıza göre tarihleri 1-2 hafta öne veya arkaya alabilirsiniz. Ayrıca bahçenizin konumu (güney, kuzey, doğu veya batı yönü), rakımı ve doğal koruma durumu da ekim zamanlamasını etkileyebilir.

İlkbahar Ekim Takvimi (Mart-Mayıs)

Mart Ayı

Akdeniz ve Ege Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Bezelye, havuç, ıspanak, turp, marul, soğan, sarımsak, patates
Fide Dikimi:
Domates, biber, patlıcan (soğuk bölgelerinde örtü altında)

Marmara ve Karadeniz Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Bezelye, ıspanak, turp, marul, soğan, sarımsak
Fide Hazırlığı (iç mekânda):
Domates, biber, patlıcan, lahana

İç Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Bezelye, ıspanak (ayın sonlarına doğru), soğan, sarımsak
Fide Hazırlığı (iç mekânda):
Domates, biber, patlıcan, lahana

Doğu Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Henüz uygun değil (soğuk nedeniyle)
Fide Hazırlığı (iç mekânda):
Domates, biber, patlıcan, lahana

Nisan Ayı

Akdeniz ve Ege Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Fasulye, mısır, kabak, salatalık, kavun, karpuz, havuç, pancar
Fide Dikimi:
Domates, biber, patlıcan, lahana, karnabahar

Marmara ve Karadeniz Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Havuç, pancar, turp, marul, ıspanak, bezelye, fasulye (ayın sonuna doğru)
Fide Dikimi:
Lahana, karnabahar, brokoli (son don tehlikesi geçtikten sonra)

İç Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Havuç, pancar, turp, marul, ıspanak, bezelye
Fide Hazırlığı (iç mekânda):
Domates, biber, patlıcan için fide yetiştirmeye devam

Doğu Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Soğan, sarımsak, ıspanak (ayın sonuna doğru ve hava şartlarına bağlı olarak)
Fide Hazırlığı (iç mekânda):
Domates, biber, patlıcan, lahana için fide yetiştirmeye devam

Mayıs Ayı

Akdeniz ve Ege Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Fasulye, mısır, kabak, salatalık, bamya, börülce, tatlı patates
Fide Dikimi:
İkinci parti domates, biber, patlıcan

Marmara ve Karadeniz Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Fasulye, mısır, kabak, salatalık, havuç, pancar, marul
Fide Dikimi:
Domates, biber, patlıcan (son don tehlikesi geçtikten sonra)

İç Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Fasulye, mısır, kabak, salatalık, havuç, pancar, marul
Fide Dikimi:
Domates, biber, patlıcan (ayın ortasından sonra, son don tehlikesi geçtikten sonra)

Doğu Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Bezelye, ıspanak, turp, marul, soğan, patates (bölgenin ılıman kısımlarında)
Fide Dikimi:
Lahana, karnabahar (ayın sonlarına doğru)
İlkbahar Ekimi

İlkbahar döneminde açık alanda yapılan ekim çalışmaları

Yaz Ekim Takvimi (Haziran-Ağustos)

Haziran Ayı

Akdeniz ve Ege Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
İkinci ekim fasulye, mısır, bamya, börülce, kıvırcık, roka
Fide Dikimi:
Sonbahar hasadı için karnabahar, brokoli

Marmara ve Karadeniz Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
İkinci ekim fasulye, mısır, kabak, salatalık, roka, tere, kıvırcık
Fide Dikimi:
Geç ekim domates, biber, patlıcan

İç Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Fasulye, mısır, kabak, salatalık, kavun, karpuz
Fide Dikimi:
Domates, biber, patlıcan

Doğu Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Fasulye, mısır, kabak, havuç, pancar, marul, ıspanak
Fide Dikimi:
Domates, biber, patlıcan (ayın başlarında)

Temmuz Ayı

Akdeniz ve Ege Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Kıvırcık, roka, tere, turp, havuç, sonbahar ıspanağı
Fide Dikimi:
Kış sebzeleri için hazırlık (lahana, karnabahar, brokoli)

Marmara ve Karadeniz Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Kıvırcık, roka, tere, turp, sonbahar ıspanağı, havuç
Fide Hazırlığı:
Sonbahar ekimi için lahana, karnabahar fideleri

İç Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Kıvırcık, roka, tere, turp
Fide Hazırlığı:
Sonbahar ekimi için lahana fideleri

Doğu Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Fasulye (erken olgunlaşan çeşitler), turp, marul, ıspanak
Fide Dikimi:
İkinci parti lahana, karnabahar

Ağustos Ayı

Akdeniz ve Ege Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Sonbahar ıspanağı, turp, roka, tere, kıvırcık, havuç, pancar, kış marulu
Fide Dikimi:
Lahana, karnabahar, brokoli

Marmara ve Karadeniz Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Sonbahar ıspanağı, turp, roka, tere, kıvırcık, havuç, pancar
Fide Dikimi:
Lahana, karnabahar, brokoli

İç Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Sonbahar ıspanağı, turp, roka, tere, kıvırcık, havuç
Fide Dikimi:
Lahana, karnabahar (ayın başlarında)

Doğu Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Turp, ıspanak, marul, roka, kıvırcık (erken olgunlaşan çeşitler)
Fide Dikimi:
Örtü altında yetiştirmek için dayanıklı sebzeler

Yaz Aylarında Dikkat!

Yaz aylarında yeni ekilen tohumlar ve fideler için en büyük risk aşırı sıcak ve kuruluktur. Özellikle Akdeniz, Ege ve İç Anadolu bölgelerinde, sabah erken veya akşam geç saatlerde ekim yapın. Yeni ekilen tohumlar ve fideler için gölgeleme sağlayın ve düzenli sulama yapın.

Sonbahar Ekim Takvimi (Eylül-Kasım)

Eylül Ayı

Akdeniz ve Ege Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Kış ıspanağı, kıvırcık, turp, roka, tere, havuç, bezelye, bakla, soğan, sarımsak
Fide Dikimi:
Kış lahana çeşitleri, brokoli, karnabahar, marul

Marmara ve Karadeniz Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Kış ıspanağı, kıvırcık, turp, roka, tere, soğan, sarımsak, bakla (ılıman bölgelerde)
Fide Dikimi:
Kış lahana çeşitleri, marul

İç Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Kış ıspanağı, turp, roka, tere, soğan, sarımsak
Fide Dikimi:
Dayanıklı marul çeşitleri (ayın başlarında)

Doğu Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Soğan, sarımsak (kışlık)
Fide Dikimi:
Örtü altında yetiştirmek için son fırsat

Ekim Ayı

Akdeniz ve Ege Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Bakla, bezelye, soğan, sarımsak, ıspanak, kıvırcık, turp, roka, tere
Fide Dikimi:
Marul, kış lahanası

Marmara ve Karadeniz Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Soğan, sarımsak, ıspanak (hava şartlarına bağlı olarak)
Fide Dikimi:
Örtü altında yetiştirme için uygun zamanlama

İç Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Soğan, sarımsak
Fide Dikimi:
Örtü altında yetiştirme için son fırsat

Doğu Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Soğan, sarımsak (kışlık, geç kalmadıysanız)
Fide Dikimi:
Çoğu sebze için artık uygun değil

Kasım Ayı

Akdeniz ve Ege Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Soğan, sarımsak, bakla, bezelye (kıyı bölgelerinde)
Fide Dikimi:
Örtü altında marul, ıspanak

Marmara ve Karadeniz Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Soğan, sarımsak (dondan önce)
Fide Dikimi:
Sadece örtü altında

İç Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Artık ekim zamanı değil
Fide Dikimi:
Sadece ısıtmalı örtü altı ortamlarda

Doğu Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Artık ekim zamanı değil
Fide Dikimi:
Artık ekim zamanı değil
Sonbahar Ekimi

Sonbahar döneminde bakla ve bezelye ekimi

Kış Ekim Takvimi (Aralık-Şubat)

Aralık Ayı

Akdeniz ve Ege Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Bakla, bezelye, sarımsak (kıyı bölgelerinde)
Fide Hazırlığı (iç mekânda):
Örtü altı yetiştiricilik için domates, biber fideleri

Marmara ve Karadeniz Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Açık alanda ekim için uygun değil
Fide Hazırlığı (iç mekânda):
Örtü altı yetiştiricilik için planlanabilir

İç Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Açık alanda ekim için uygun değil
Fide Hazırlığı (iç mekânda):
Henüz erken

Doğu Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Açık alanda ekim için uygun değil
Fide Hazırlığı (iç mekânda):
Henüz erken

Ocak Ayı

Akdeniz ve Ege Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Bakla, bezelye (kıyı bölgelerinde)
Fide Hazırlığı (iç mekânda):
Domates, biber, patlıcan, soğan fideleri

Marmara ve Karadeniz Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Açık alanda ekim için uygun değil
Fide Hazırlığı (iç mekânda):
Soğan, pırasa, lahana fideleri

İç Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Açık alanda ekim için uygun değil
Fide Hazırlığı (iç mekânda):
Soğan fideleri

Doğu Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Açık alanda ekim için uygun değil
Fide Hazırlığı (iç mekânda):
Henüz erken

Şubat Ayı

Akdeniz ve Ege Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Bezelye, ıspanak, marul, turp, havuç, soğan, sarımsak, patates (ayın sonlarına doğru)
Fide Hazırlığı (iç mekânda):
Domates, biber, patlıcan, lahana

Marmara ve Karadeniz Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Soğan, sarımsak (hava şartları uygunsa)
Fide Hazırlığı (iç mekânda):
Domates, biber, patlıcan, lahana, karnabahar, brokoli

İç Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Açık alanda ekim için uygun değil
Fide Hazırlığı (iç mekânda):
Domates, biber, patlıcan, lahana, karnabahar

Doğu Anadolu Bölgesi

Direkt Tohum Ekimi:
Açık alanda ekim için uygun değil
Fide Hazırlığı (iç mekânda):
Domates, biber, patlıcan, lahana (ayın sonlarına doğru)

Kış Ekimi İpuçları

Kış aylarında açık alanda ekim yapmanın kısıtlı olduğu bölgelerde, bu dönemde bahçe planlaması, tohum siparişi, alet bakımı ve kompost hazırlama gibi işlere odaklanabilirsiniz. İç mekân sebzeciliği (mikro yeşillikler, filizler) ile de taze ürünler yetiştirebilirsiniz.

Ay Takvimine Göre Ekim

Geleneksel bahçecilikte, ayın fazlarına göre ekim yapmak yaygın bir uygulamadır. Organik ve biyodinamik bahçecilikte özellikle önem verilen bu yöntem, bitkilerin büyüme döngüsünü ayın çekim gücüyle ilişkilendirir.

Yeni Ay

İdeal Ekim: Yapraklı sebzeler (marul, ıspanak, lahana)

Tohumlarda enerji yüksektir, hızlı filizlenme olur.

İlk Dördün

İdeal Ekim: Meyvesi yenen sebzeler (domates, biber, kabak, fasulye)

Büyüme enerjisi yapraklardan meyveye doğru yönelir.

Dolunay

İdeal Ekim: Kök sebzeler (havuç, turp, patates, soğan)

Enerji aşağıya, köklere doğru hareket eder.

Son Dördün

İdeal Ekim: Tohum hasadı, hasat işlemleri

Yeni ekim için ideal değil, bakım ve hasat için uygun.

Unutmayın!

Ay takvimine göre ekim bilimsel olarak tam kanıtlanmamıştır, ancak yüzyıllardır süregelen geleneksel bir uygulamadır. İklim koşullarınız ve bölgenize uygun ekim zamanları her zaman öncelikli olmalıdır.

Son Don ve İlk Don Tarihleri

Bahçecilikte başarılı olmanın en önemli faktörlerinden biri, bölgenizin son don ve ilk don tarihlerini bilmektir. Bu tarihler, açık alana ne zaman ekim yapabileceğinizi ve hasat için ne kadar süreniz olduğunu belirlemenize yardımcı olur.

Ortalama Son Don Tarihleri (2023)

  • Akdeniz ve Ege Kıyı Bölgeleri: Şubat sonu - Mart başı
  • Marmara Bölgesi: Mart sonu - Nisan başı
  • Karadeniz Kıyı Bölgesi: Mart ortası - Nisan başı
  • İç Anadolu Bölgesi: Nisan ortası - Mayıs başı
  • Doğu Anadolu Bölgesi: Mayıs başı - Mayıs sonu (rakıma bağlı olarak)

Ortalama İlk Don Tarihleri (2023)

  • Akdeniz ve Ege Kıyı Bölgeleri: Aralık ortası - Ocak (bazı kıyı bölgelerinde hiç don olmayabilir)
  • Marmara Bölgesi: Kasım ortası - Kasım sonu
  • Karadeniz Kıyı Bölgesi: Kasım başı - Kasım ortası
  • İç Anadolu Bölgesi: Ekim ortası - Kasım başı
  • Doğu Anadolu Bölgesi: Eylül sonu - Ekim ortası (rakıma bağlı olarak)

Sonuç

Türkiye'nin çeşitli iklim bölgelerine göre hazırlanmış bu kapsamlı ekim takvimi, bahçenizde yıl boyunca verimli bir şekilde sebze yetiştirmenize yardımcı olacaktır. Ancak unutmayın ki, bu takvim genel bir rehberdir ve yerel koşullarınıza göre 1-2 hafta değişiklik gösterebilir.

Bahçecilik her şeyden önce gözlem ve deneyim gerektiren bir uğraştır. Her yıl notlar alarak ve gözlemlerinizi kaydederek, kendi bölgenize ve bahçenize özgü en ideal ekim takvimini oluşturabilirsiniz.

Toprağınız verimli, hasadınız bol olsun!